21.8.05

Η Αφρικανική Προέλευση του Homo Sapiens

Ένας αναγνώστης έθεσε το πρόβλημα της προέλευσης της ανθρωπότητας σε ένα σχόλιο: προερχόμαστε από την Αφρική ή όχι;

Η θεωρία της Αφρικανικής προέλευσης του συγχρόνου Homo sapiens βασίζεται σε πολλαπλά επιχειρήματα:

1) Τα πρώτα ευρήματα με ανατομικά σύχγρονα χαρακτηριστικά (anatomically modern human) βρίσκονται στην Αφρική (Omo, Herto) πριν από ~150.000 χρόνια, στη συνέχεια στην Δυτική Ασία (Shkul, Qafzeh) ~90.000 χρόνια, και κατόπιν σε άλλες περιοχές του κόσμου. Στην Ευρώπη εμφανίζονται πριν από ~40.000 χρόνια.

2) Οι Αφρικανικοί πληθυσμοί είναι πιο ετερογενείς γενετικά και αυτό είναι συμβατό με την ιδέα πως οι μη Αφρικανοί έχουν ένα υποσύνολο της Αφρικανικής ποικιλομορφίας, δηλαδή το σύνολο που έφυγε από την Αφρική και επεκτάθηκε στον υπόλοιπο κόσμο.

3) Κλαδιστικές αναλύσεις μιτοχονδριακού DNA και του Υ χρωματοσώματος δείχνουν πως οι "αρχαιότεροι" πληθυσμοί, αυτοί δηλαδή που έχουν τα περισσότερα προγονικά αλληλόμορφα βρίσκονται στην Αφρική, και είναι ιδιαίτερα οι Khoisan και οι πυγμαίοι.

Ο άνθρωπος του Νεάντερταλ, ο οποίος ζούσε στην Ευρώπη και Δυτική Ασία πριν από την εμφάνιση των ανατομικά σύχχρονων ανθρώπων, ήταν πολύ διαφορετικός από τους σύγχρονους ανθρώπους.

Σύγκριση διαφορετικών σύγχρονων πληθυσμών δείχνει την ομοιότητα τους σε σχέση με τον άνθρωπο του Νεάντερταλ. Επιπλέον έχει εξαχθεί μιτοχονδριακό DNA από αρκετούς Νεάντερταλ, το οποίο είναι πολύ διαφορετικό από αυτό των σύγχρονων ανθρώπων.

Με βάση αυτά τα στοιχεία, η Αφρικανική προέλευση της ανθρωπότητας φαίνεται σχετικά σίγουρη. Μιλάμε φυσικά για προέλευση από την Αφρική πριν από δεκάδες χιλιάδες χρόνια, και όχι πρόσφατη προέλευση. Τα ανθρωπολογικά ευρήματα των πρώτων ανθρώπων δεν μοιάζουν με τις σημερινές φυλές, αφού η φυλετική διαφοροποίηση είναι κατοπινό φαινόμενο, σχετιζόμενο με την εξελικτική πορεία των ανθρώπων στις περιοχές όπου εξαπλώθηκαν. Οι Αφρικανικοί πρωτο-άνθρωποι δεν ήταν δηλαδή "Νεγροειδείς" και δεν ομοίαζαν ιδιαίτερα με τους σημερινούς Αφρικανούς.

Παραμένει βέβαια ανοιχτό το ενδεχόμενο της αφομοίωσης προϋπαρχόντων πληθυσμών (archaic humans) κατά την διάρκεια της εξάπλωσης των συγχρόνων ανθρώπων (modern humans) από την Αφρική. Αυτό το ενδεχόμενο είναι αντικείμενο επιστημονικής έρευνας, και οι απόψεις διίστανται:

1) Η απουσία "περίεργων" μορφών μιτοχονδριακού DNA και Υ χρωματοσωμάτων στον σύχγρονο πληθυσμό, δηλαδή μορφών που μοιάζουν πως έχουν προέλθει από γενετικά διαφοροποιημένο πληθυσμό σημαίνει πως δεν είναι πιθανή η εισροή σε μεγάλο βαθμό γενετικού υλικού από τους αρχαϊκούς ανθρώπους.

2) Ωστόσο υπάρχουν αρκετές ενδείξεις σε διάφορες περιοχές του αυτοσωματικού DNA μεγάλης αρχαιότητας, και άρα είναι πιθανή η απορρόφηση αρχαϊκών στοιχείων κατά το παρελθόν. Επιπλέον εάν υπήρξε σημαντική φυσική επιλογή στο μιτοχονδριακό DNA και στα χρωματοσώματα Y, τότε πιθανόν οι αρχαίες "περίεργες" μορφές να έχουν εξαφανιστεί από τη σύγχρονη γενετική δεξαμενή.

3) Επιπλέον, πολλοί βιολογικοί ανθρωπολόγοι υποστηρίζουν πως οι πρώιμοι σύγχρονοι άνθρωποι ανά την υφήλιο (π.χ. Cro-Magnon στην Ευρώπη, Upper Cave 101 στην Ασία, κτλ) παρουσιάζουν χαρακτηριστικά τα οποία προήλθαν από παλαιότερους ανθρωποειδείς της περιοχής, όπως οι Νεάντερταλ στην Ευρώπη, και οι Ασιατικοί Homo erectus στην Ασία.

Συμπερασματικά, αναφέρω την άποψη του παλαιοανθρωπολόγου Erik Trinkaus ο οποίος συνοψίζει τη σημερινή άποψη της επιστήμης, η οποία δέχεται την Αφρικανική προέλευση αλλά και την αφομοίωση προϋπαρχόντων πληθυσμών. Αυτή η άποψη έρχεται σε αντίθεση με την θεωρία της αποκλειστικής Αφρικανικής προέλευσης, αλλά και με την θεωρία της πολυπεριοχικής (multiregional) εξέλιξης.
In summary, a consideration of the morphological patterns and the distributions in time and space of the earliest candidates for modernity in the human fossil record indicates a general scenario of an initial east African emergence of modern humanity, followed by dispersals with admixture within Africa and subsequently across Eurasia. This is the assimilation model. The degree to which late archaic humans were absorbed into early modern human populations remains ambiguous for most of the Old World... Yet, the ubiquitous evidence among early modern humans for some level of admixture with regional late archaic human groups outside of eastern Africa indicates that assimilation was neither rare nor trivial.

Περιληπτικά, η εξέταση των μορφολογικών στοιχείων και της κατανομής στο χώρο και χρόνο των αρχαιότερων υποψηφίων "σύγχρονων" με βάση τα ανθρώπινα απολιθώματα υποδηλώνει ένα γενικό σενάριο της αρχικής εμφάνισης της σύγχρονης ανθρωπότητας στην ανατολική Αφρική, και στη συνέχεια της εξάπλωση της με επιμειξία μέσα στην Αφρική, και μετέπειτα σε όλη την Ευρασία. Αυτό είναι το αφομοιωτικό μοντέλο. Ο βαθμός κατά τον οποίο οι ύστεροι αρχαϊκοί άνθρωποι απορροφήθηκαν στους πρώιμους σύγρονους ανθρώπινους πληθυσμούς παραμένει αβέβαιος για τον περισσότερο Παλαιό Κόσμο... Παραταύτα, ο γενικός εντοπισμός στους πρώιμους σύγχρονους ανθρώπους κάποιου βαθμού επιμειξίας με τοπικούς ύστερους αρχαϊκούς ανθρώπους καταδεικνύει πως η αφομοίωση δεν ήταν σπάνια ή αμελητέα.