Πρώτα αποτελέσματα από το πρόγραμμα Dodecad

Χάρη στους 7 Έλληνες (μπλε κουκκίδες) και 2 Έλληνες με συγγενή πρόσμιξη (πράσινες κουκκίδες κάτω από την ετικέτα "Greeks") του προγράμματος Dodecad μπορούμε πλέον να έχουμε μια αντίληψη της θέσεως των Ελλήνων στα πλαίσια της γειτονιάς τους.

Η πολυδιάστατη κλιμακοποίηση (Multidimensional scaling) δείχνει τους Έλληνες να βρίσκονται κοντύτερα στους Νότιους Ιταλούς και Σικελούς, τους Ελληνοκύπριους, τους άλλους Ιταλούς. Τα δείγματα από τα Βαλκάνια δεν είναι ακόμα επαρκή, αλλά δείχνουν σαφώς μια ομαδοποίηση των βόρειων γειτόνων μας.

Η μελέτη πρόσμιξης (admixture analysis) με το πρόγραμμα ADMIXTURE φανερώνει επίσης κάποια στοιχεία για την σύσταση των Ελλήνων:

Στο μικρό μου δείγμα, η Ανατολικοασιατική πρόσμιξη είναι 0.3%, η Βορειοαφρικανική 0.1%, η Υποσαχάρια Αφρικανική 0%, η Νοτιοασιατική 0%, ενώ οι κύριες συνιστώσες του Ελληνικού πληθυσμού είναι η Νοτιοευρωπαϊκή (38.5%), Δυτικοασιατική (31.8%), Βορειοευρωπαϊκή (19.2%) και Νοτιοδυτική Ασιατική (10.2%).

Σε σχέση με τους Κύπριους υπάρχει μεγάλη αύξηση της Βορειοευρωπαϊκής συνιστώσας (19.2% έναντι 1.1%), και μείωση της Νοτιοδυτικής Ασιατικής (10.2% έναντι 22.6%). Σε σχέση με τους Νοτιοιταλούς και Σικελούς υπάρχει μείωση της Νοτιοδυτικής Ασιατικής (10.2% έναντι 16.7%), της Βορειοευρωπαϊκής (19.2% έναντι 12.9%) και σχεδόν πανομοιότυπες συχνότητες των δύο κυρίων συνιστωσών (Νοτιοευρωπαϊκής και Δυτικοασιατικής).

Η κατανομή των συνιστωσών στο υπάρχον Ελληνικό δείγμα:

Παροτρύνω όλους τους Έλληνες και Ελληνοκύπριους που έχουν τεστάρει με την 23andMe να επικοινωνήσουν μαζί μου (dodecad@gmail.com) για να συμπεριληφθούν στα αποτελέσματα, με απόλυτη εχεμύθεια φυσικά. Οι συμμετέχοντες στο Project αναγνωρίζονται στα αποτελέσματα μόνο από ένα αναγνωριστικό και δεν δημοσιοποιείται κανένα στοιχείο ούτε για τα πρωτογενή γενετικά τους δεδομένα, ούτε για την ταυτότητα/γενεαλογία τους.

Αυτή τη στιγμή υπάρχουν συνολικά 9 Έλληνες (2 υπό επεξεργασία) και 2 μικτοί Έλληνες στο Project. Όσο πιο πολλοί τόσο πιο καλά, και αν ενδιαφερθούν συμπατριώτες μας από πολλές διαφορετικές περιοχές θα μπορέσουμε όχι μόνο να δούμε πως ταιριάζουν οι Έλληνες στον γενετικό χάρτη της Ευρασίας, αλλά και πως συνδέονται μεταξύ τους στην πολυχιλιετή ιστορία τους.

Πρόγραμμα Dodecad

Ξεκίνησα ένα πρόγραμμα ανάλυσης γενετικών δεδομένων (Dodecad Ancestry Project) που προέρχονται από πελάτες της εταιρείας 23andMe (Δεν συστήνω ούτε αυτή ούτε καμιά άλλη εταιρεία, αλλά η συγκεκριμένη έχει αρκετά μεγάλο αριθμό πελατών, και είναι βολική για τους σκοπούς του προγράμματός μου).

Στο διαδίκτυο υπάρχουν ήδη αρκετά δημοσιευμένα δείγματα από πολλές μελέτες με εκατοντάδες χιλιάδες δείκτες SNP. Είναι λοιπόν δυνατόν να αναλυθούν από οποιονδήποτε έχει έναν μέσο υπολογιστή και δωρεάν επιστημονικό λογισμικό όπως το PLINK και το ADMIXTURE.

Αναλύοντας αυτά τα δεδομένα είναι δυνατό να διακριθούν αρκετές συνιστώσες της σύστασης των Ευρασιατικών πληθυσμών. Έχω κάνει πολλές τέτοιες αναλύσεις στο άλλο μου blog και για το Dodecad Project, χρησιμοποιώ 10 συνιστώσες με ενδιαφέρουσα κατανομή στον χώρο της Ευρασίας και Αφρικής (*)

Οι δέκα αυτές συνιστώσες παρουσιάζουν μέγιστο στην Βόρεια Ευρώπη, Νότια Ευρώπη, Καύκασο/Δυτική Ασία, Αραβία/Νοτιοδυτική Ασία, Βορειοδυτική Αφρική, Δυτική Αφρική, Ανατολική Αφρική, Νότια Ασία, Βορειοανατολική Ασία και Ανατολική Ασία.

Οι συμμετέχοντες στο πρόγραμμα υποβάλλουν τα γενετικά τους δεδομένα και λαμβάνουν τα ποσοστά ανάμιξης από αυτές τις δέκα συνιστώσες. Μέχρι στιγμής υπάρχουν εξαιρετικά ενδιαφέροντα δεδομένα, και μπορείτε να δείτε ορισμένα ποσοστά ανάμιξης εδώ.

Η μεγάλη πρόκληση για το μέλλον

Πέραν από το ενδιαφέρον μου να φέρω τις ανακαλύψεις της σύγχρονης γενετικής (δωρεάν) από τις σελίδες των επιστημονικών περιοδικών σε ένα ευρύτερο κοινό, το κίνητρο μου στο Dodecad Project είναι κυρίως να καλύψω μια μεγάλη "τρύπα" που υπάρχει αυτή τη στιγμή στις γενετικές έρευνες.

Δυστυχώς υπάρχουν ελάχιστα ελεύθερα προσβάσιμα αυτοσωματικά γενετικά δεδομένα από επιστημονικές μελέτες στο διαδίκτυο για ορισμένες περιοχές του κόσμου. Μια από αυτές είναι η δική μας: υπάρχει ένα μικρό δείγμα Τούρκων, ένα δείγμα Ρουμάνων, και ένα δείγμα Τοσκάνων. Οι κρίσιμες περιοχές της Νότιας Ιταλίας, Σικελίας, ολόκληρης της Βαλκανικής (μαζί με την Ελλάδα) απουσιάζουν τελείως.

Σκοπός μου είναι να συλλέξω και αναλύσω τέτοια δεδομένα για να δούμε πώς ταιριάζουμε εμείς και οι γείτονές μας στον γενετικό χάρτη της Ευρασίας. Είναι επίσης δυνατό να ανακαλύψουμε μια επιπλέον συνιστώσα στις 10 υπάρχουσες, που θα εδράζεται στον δικό μας γεωγραφικό χώρο. Δίχως τα ανάλογα δείγματα, αυτό είναι αδύνατο.

Γι' αυτό παροτρύνω όσους Έλληνες έχουν κάνει τεστ στην 23andMe να μου στείλουν τα δεδομένα τους, και φυσικά δεν πρόκειται να δημοσιευθούν ή διανεμηθούν ούτε τα δεδομένα τους, ούτε οποιοδήποτε βιογραφικό τους στοιχείο, ούτε θα αναλυθούν για οποιονδήποτε άλλο σκοπό από αυτόν της ανάλυσης καταγωγής.

Η πιλοτική φάση υποβολής των δεδομένων τελειώνει στις 31 Οκτωβρίου, αλλά φυσικά για τους Έλληνες θα δέχομαι δεδομένα και μετά από αυτή την ημερομηνία. Παρακαλώ όμως να μου στείλετε πρώτα ένα e-mail στο dodecad@gmail.com για να σας επιβεβαιώσω πως μπορώ να δεχτώ και να επεξεργαστώ τα δεδομένα σας.

(*) Φυσικά ελπίζω να αυξήσω αυτό τον αριθμό από το 10, και γι' αυτό ονόμασα το πρόγραμμα Dodecad, μιας και το 12 είναι ένα αρχαίο σύμβολο της πληρότητας.

Δομή της απλοομάδας R1b

Μετά από αρκετό διάστημα δυο καινούριες μελέτες για την απλοομάδα R1b έρχονται να διευκρινίσουν ορισμένες πτυχές της κατανομής της. Η απλοομάδα αυτή είναι εξαιρετικά συχνή στην Ευρώπη και παλαιότερα εθεωρείτο πως αντιπροσώπευε τους Παλαιολιθικούς Ευρωπαίους. Ωστόσο η μελέτη των Y-STR έδειξε πως όχι μόνο δεν ανάγονται τα Ευρωπαϊκά R1b στην Παλαιολιθική εποχή αλλά πως είναι αρκετά πρόσφατα και χρονολογούνται στη Νεολιθική και νεώτερες εποχές. Είναι σημαντικό να πούμε εδώ πως η χρονολόγηση του κοινού προγόνου μιας απλοομάδας δεν σημαίνει απαραίτητα και την άφιξη ενός καινούριου πληθυσμού. Αν και η πρόσφατη ηλικία των R1b στην Ευρώπη είναι συμβατή με την άφιξη τους από τη Δυτική Ασία κατά τη Νεολιθική και νεώτερες εποχές, είναι επίσης πιθανό οι πρόγονοί τους να προϋπήρχαν στην Ευρώπη και να γνώρισαν απλά μια δημογραφική έκρηξη κατά αυτή την εποχή. Οι τεχνικές Y-STR χρονολογούν τον πλέον πρόσφατο κοινό πρόγονο, αλλά δεν μπορούν εύκολα να μας πουν πού έζησε αυτός.

Η δομή της απλοομάδας R-M207 που περιλαμβάνει και την R1b φαίνεται στο ακόλουθο φυλόγραμμα:

Για εμάς τους Έλληνες είναι σημαντικό να σημειώσουμε πως η νέα μελέτη μας δίνει τη δυνατότητα να δούμε την προέλευση των Ελληνικών R1b που βρίσκονται σε συχνότητα 10-15% περίπου στους διάφορους Ελληνικούς πληθυσμούς. Είναι ντόπιας προέλευσης ή κατάλοιπα Δυτικοευρωπαίων (π.χ. Σταυροφόρων, Καταλανών, Ρωμαίων, Βενετσιάνων) κτλ;

Θα επικεντρωθώ σε τρεις απλοομάδες με συγκεκριμένα φυλογεωγραφικά χαρακτηριστικά:

Η απλοομάδα R-U106 φαίνεται να σχετίζεται με τους Γερμανικούς πληθυσμούς έχοντας μεγάλη συχνότητα στη Δανία, Γερμανία, Ολλανδία και Αγγλία και μικρότερη στη Γαλλία, Ιταλία, Ιβηρική χερσόνησο, Ιρλανδία, και στις Σλαβικές χώρες. Στην Ελλάδα δεν εντοπίζεται ούτε σε γενικό δείγμα 185 Ελλήνων ούτε σε ειδικότερο 193 Κρητών.

Η απλοομάδα R-U152 εδράζεται στην Γαλλία και την Ιταλία και θα μπορούσε να τη χαρακτηρίσει κανείς Ιταλο-Κελτική. Αυτή η απλοομάδα εμφανίζεται στο 4.1% των Ελλήνων και στο 7.3% των Κρητών. Πιθανότατα να αντιπροσωπεύει ιστορικές επαφές μεταξύ Ελλάδας και Ιταλίας, όπως φαίνεται και από την μάλλον αυξημένη συχνότητα στην Κρήτη.

Τέλος η απλοομάδα R-S116 εδράζεται στην Ιβηρία, τη Γαλλία και τις Βρετανικές Νήσους, ιδιαίτερα την Ιρλανδία. Μπορούμε να τη χαρακτηρίσουμε "Ατλαντική" ή Κελτιβηρική, και το όριο της προς ανατολάς είναι η Ιταλία, όπου απαντάται σε μικρή συχνότητα, πολύ μικρότερη από την προηγούμενη. Στην Ελλάδα δεν εντοπίζεται εκτός από το 1% των Κρητών.

Συνολικά μπορούμε να πούμε πως ο Ελληνικός πληθυσμός δεν παρουσιάζει σημαντικές επιμιξίες με Βορειοδυτικοευρωπαϊκά στοιχεία όπου κυριαρχεί η R1b. Από τους τρεις κλάδους που σχετίζονται με τη Βόρεια και Δυτική Ευρώπη μόνο ένας βρίσκεται σε μη αμελητέα ποσότητα στην Ελλάδα και την Κρήτη (ο R-U152) και τη συνδέει μάλλον με την Ιταλία παρά με περιοχές βορειοδυτικότερα αυτής.

Σύνθετος Έλληνας παίκτης (Παγκόσμιο Κύπελο Ποδοσφαίρου 2010)

Ο σύνθετος Έλληνας παίκτης που συνδυάζει τους 23 παίκτες της Ελληνικής ομάδας.

Δημιουργήθηκε με το Sqirlz Morph 2.0.

Γενετική των Εβραίων (νέα μελέτη)

Μια νέα μεγάλη μελέτη για τη γενετική σύσταση των Εβραίων δημοσιεύτηκε μερικές μέρες μετά την προηγούμενη. Σύμφωνα με αυτή τη μελέτη, οι Εβραίοι μπορούν να διακριθούν σε αρκετές υποομάδες, π.χ. Υεμενίτες, Μεσανατολίτες, Ευρωπαίοι (Σεφαρντίμ και Ασκεναζίμ).

Οι Ευρωπαίοι Εβραίοι (Σεφαρντίμ και Ασκεναζίμ) βρίσκονται ενδιάμεσα στους Ευρωπαίους και τους Μεσανατολίτες.

Η μελέτη παρουσιάζει και Ελληνικό ενδιαφέρον, αφού περιέχει δείγματα Κυπρίων και Τούρκων, αλλά και μια μεγάλη γκάμα Ευρασιατικών πληθυσμών με αρκετά λεπτομερή ανάλυση τόσο σε παγκόσμιο, όσο και σε περιφερειακό επίπεδο.

Σε παγκόσμιο επίπεδο

Σε περιφερειακό επίπεδο


Μπορούμε να αναφέρουμε μερικά εμφανή συμπεράσματα:

• Απουσία Νεγροειδούς πρόσμιξης στους Ευρωασιατικούς πληθυσμούς με εξαίρεση τους Βόρειους Αφρικανούς και τους Άραβες
• Απουσία Μογγολοειδούς πρόσμιξης στην Δυτική Ευρασία, με εξαίρεση τους Ρώσους και τους Τούρκους
• Διακρίνονται σε παγκόσμιο επίπεδο αρκετές καυκασοειδείς συνιστώσες: ανοιχτό γαλάζιο (Νότιος Ευρώπη-Δυτική Ασία), μπλε (Ευρώπη), μωβ (Μοζαβίτες), ροζ (Σημιτες), ανοιχτό πράσινο (Ασία), σκούρο πράσινο (Νότιος Ασία)

Οι περισσότεροι Ευρωπαϊκοί πληθυσμοί αποτελούνται από τις γαλάζιες, μπλέ, και ανοιχτόπράσινες συνιστώσες, με διαφοροποίηση ως προς τη σύνθεση.

Στη Βόρειο Ευρώπη κυριαρχεί το μπλε, ενώ στη νότιο το γαλάζιο. Οι Βάσκοι και οι Ρώσοι δεν έχουν καθόλου ανοιχτοπράσινο, πιθανόν λόγω απομόνωσης από κινήσεις πληθυσμών από τη Δυτική Ασία.

Οι Τούρκοι και οι Κύπριοι παρουσιάζουν όπως αναμένεται αυξημένο γαλάζιο και ανοιχτοπράσινο, ενώ οι Κύπριοι παρουσιάζουν και λίγο ροζ, το οποίο ίσως ανάγεται είτε στους Φοίνικες της αρχαιότητας, είτε σε μεταγενέστερους πληθυσμούς της Μέσης Ανατολής (π.χ. Χριστιανοί Σύροι που κατέφυγαν στην Κύπρο μετά την έλευση των Αράβων).

Η ανάλυση σε περιφερειακό επίπεδο είναι ακόμα πιο ευκρινής και δείχνει πως οι "Αραβικές" συνιστώσες που σχετίζονται με Σαουδάραβες και Βεδουίνους δεν είναι σημαντικές στην Κύπρο, ούτε η συνιστώσα των Δρούζων. Οι Κύπριοι περιλαμβάνουν Δυτικοασιατικές και Νοτιοευρωπαϊκές συνιστώσες. Γενικά θα μπορούσε να πει κανείς πως οι Κύπριοι γενετικά βρίσκονται ανάμεσα στην Ευρώπη και τη Δυτική Ασία, όπως θα περίμενε κανείς από τη γεωγραφική θέση της Μεγαλονήσου.

Γενετική των Εβραίων

Μια μεγάλη καινούρια μελέτη για το αυτοσωματικό DNA των Εβραίων τους τοποθετεί στα πλαίσια μη Εβραϊκών πληθυσμών της Ευρώπης και Μέσης Ανατολής. Η μελέτη ασχολήθηκε με γεωγραφικούς πληθυσμούς Εβραίων (με κεφαλαία στην ανάλυση αριστερά), συμπεριλαμβανομένων και Εβραίων της Ελλάδας (GRK), οι οποίοι είναι πλησιέστερα προς τους Εβραίους της Τουρκίας (TUR). Μάλλον όχι ιδιαίτερα περίεργο αφού πρόκειται για Εβραίους της πρώην Οθωμανικής αυτοκρατορίας που βρέθηκαν στα πλαίσια του Ελληνικού και Τουρκικού κράτους.

Το κύριο συμπέρασμα της έρευνας είναι ο διαχωρισμός των Εβραίων σε δύο ευρείες ομάδες πληθυσμών, τους Ευρωπαίους/Σύρους και τους Ιρακινούς/Ιρανούς. Η πρώτη μεγάλη ομάδα, στην οποία ανήκουν και οι Εβραίοι της Ελλάδας βρίσκονται ενδιάμεσα στους πληθυσμούς της Μέσης Ανατολής και αυτούς της Νότιας Ευρώπης, όντας πλησιέστερα (συνολικά) στους Ιταλούς, τουλάχιστον από τη συλλογή Human Genetic Diversity Panel η οποία έχει αρκετά κενά στην κάλυψή της.

Στα συμπληρωματικά στοιχεία της μελέτης υπάρχει και μια ανάλυση που περιλαμβάνει πληθυσμούς που δεν περιέχονται στο HGDP όπως ένα δείγμα Ελλήνων από τη Βόρεια Ελλάδα, το οποίο όμως ομαδοποιείται από τους ερευνητές σε ένα ευρύτερο δείγμα Νοτιοανατολικής Ευρώπης (με γεωγραφικά κριτήρια) με την ετικέτα SE (γαλάζιο) στο σχήμα αριστερά. Περιλαμβάνεται επίσης και μικρό δείγμα Κυπρίων και Τούρκων με την ετικέτα ESE (μωβ). Το δείγμα POPRES που περιλαμβάνει αυτούς τους πληθυσμούς είχε χρησιμοποιηθεί σε μια παλαιότερη μελέτη που είχα καλύψει.

Φυσικά θα ήταν εύλογο να γίνουν ανάλογες έρευνες για γεωγραφικές/γλωσσικές υποομάδες Ελλήνων, έτσι ώστε να δούμε πως διαφοροποιούνται αυτοί στα πλαίσια των γειτονικών πληθυσμών, αλλά δεν ελπίζω πως κάτι τέτοιο πρόκειται να συμβεί, χάρη στην γενικότερη δυσκαμψία της Ελληνικής επιστημονικής κοινότητας και του Ελληνικού κράτους όσον αφορά τη διευκόλυνση/χρηματοδότηση μιας ανάλογης μελέτης.

Χρωματοσώματα Υ των Αλβανών

Μια σημαντική καινούρια μελέτη εξετάζει τα χρωματοσώματα Υ των Αλβανών. Η μελέτη έχει ενδιαφέρον όχι τόσο για το είδος των δεικτών που εξετάζονται (αναλυτικότερες μελέτες έχουν υπάρξει στο παρελθόν), όσο για το γεγονός πως για πρώτη φορά μελετώνται τέσσερις διαφορετικοί υποπληθυσμοί Αλβανών: οι Γκέγκηδες, οι Τόσκηδες, και δυο υποπληθυσμοί "Γύφτων" (Jevg και Gabel).

Είναι σημαντικό άλλωστε να μην ξεχνάμε πως όταν μιλάμε για Αλβανούς δεν μιλάμε για ένα ομοιογενές έθνος και να μελετούμε τις διαφορές των διαφόρων πληθυσμών του.

Κατ' αρχήν σημειώνουμε πως παρά τις παραδόσεις περί "Αιγυπτιακής προέλευσης" που έχουν οι Jevg (εξ' ου και το όνομα "Γύφτοι"), τόσο αυτοί όσο και οι Gabel έχουν ξεκάθαρη προέλευση από τη Νότιο Ασία εξαιτίας της μεγάλης συχνότητας της απλοομάδας H1 η οποία είναι Ινδικής προέλευσης.

Σχετικά με τους κυρίως Αλβανούς, τους Τόσκηδες και τους Γκέγκηδες μπορούμε να πούμε τα εξής:

• Και οι δύο παρουσιάζουν υψηλή συχνότητα E-M35 όπως και αρκετοί Έλληνες και σε αντίθεση με πιο βόρειους πληθυσμούς της Βαλκανικής. Οι Γκέγκηδες μάλιστα έχουν ακόμα υψηλότερη συχνότητα από τους Τόσκηδες και ομοιάζουν με τους Κοσοβάρους Αλβανούς όπου επίσης μεγάλη συχνότητα παρατηρείται. Ωστόσο δεν υπάρχει κάποια σαφής γεωγραφική συσχέτιση της απλοομάδας στην Βαλκανική, αφού π.χ. στην Πελοπόννησο παρατηρείται το μέγιστο των Ελληνικών πληθυσμών, ενώ η απλοομάδα βρίσκεται σε αρκετό βαθμό παντού στην Ελλάδα (ακόμα και στην Κρήτη όπου παρουσιάζει ελάχιστο) αλλά και στη γειτονική Βουλγαρία, ενώ παρουσιάζει μεγάλη κάμψη τόσο στην Τουρκία όσο και στη Σικελία Νότιο Ιταλία.
• Η μειωμένη συχνότητα της απλοομάδας G εν σχέσει με τους Έλληνες (που έχουν περίπου 1/10) είναι άξια λόγου. Η απλοομάδα G έχει αρκετούς ενδιαφέροντες κλάδους και μια αρκετά περίεργη κατανομή: γεωγραφική ευρεία αλλά παντού σε αρκετά μικρά ποσοστά.
• Η απλοομάδα J παρουσιάζει τη σύνηθη σχέση περίπου 10:1 ανάμεσα στους υποκλάδους της J2 και J1. Τα ποσοστά είναι παρόμοια με τα Ελληνικά, αλλά πρέπει να σημειώσουμε πως από προηγούμενες μελέτες έχει βγει το συμπέρασμα πως στους Αλβανούς κυριαρχεί ο υποκλάδος J2b ενώ στους Έλληνες υπάρχει μεν ο J2b ο οποίος κυριαρχεί τοπικά αλλά συνολικά κυριαρχεί ο J2a ο οποίος φτάνει στο μέγιστο του (εν σχέσει με τον J2b, αλλά και σε παγκόσμιο επίπεδο) στην Κρήτη.
• Η απλοομάδα R1 περιλαμβάνει τόσο την R1b η οποία συνδέει τη Μέση Ανατολή μέσω της Ελλάδας και της Ιταλίας με τη Δυτική Ευρώπη, όσο και την R1a που συνδέει τα Βαλκάνια μέσω της Ανατολικής Ευρώπης και της Κεντρικής Ασίας με την Ινδία. Επομένως δεν μπορούμε να πούμε περισσότερα γι'αυτή πέρα από την παρατήρηση πως το ποσοστό της R1 στους Αλβανούς είναι παρόμοιο με αυτό στους Έλληνες.
• Τέλος, η απλοομάδα I παρουσιάζει μεγαλύτερη συχνότητα στους Τόσκηδες παρά στους Γκέγκηδες. Αυτό είναι αξιοπρόσεκτο γιατί γεωγραφικά θα περίμενε κανείς το αντίθετο, αφού στα Βαλκάνια η απλοομάδα αυτή παρουσιάζει μέγιστο στους Κροάτες. Πάντως γενικά μπορούμε να πούμε πως οι Αλβανοί έχουν σχετικά χαμηλή συχνότητα εν σχέσει με τους Σλάβους, αλλά η διαφορά δεν είναι τόσο χτυπητή όπως π.χ. στην E-M35 και J.

Συνοψίζοντας μπορούμε να πούμε πως οι Αλβανοί (εκτός από τους "Γύφτους") είναι ένας τυπικά Νοτιοβαλκανικός πληθυσμός, που διαφέρει από τους πιο βόρειους Σλάβους των Βαλκανίων εξαιτίας της υψηλής συχνότητας των E και J. Εν σχέσει με τους Ελλαδίτες υπάρχει ίσως μια μικρότερη συχνότητα της G, και μια διαφορά στην αναλογία των J2a και J2b η οποία όμως δεν μπορεί να εμφανιστεί στη συγκεκριμένη μελέτη.

Η αλήθεια για τον "αρχάνθρωπο" των Πετραλώνων

Μετά τον μύθο για τους Καλάς, ας ασχοληθούμε με έναν άλλο μύθο: πως το κρανίο των Πετραλώνων (α) είναι 700 χιλιάδων ετών και (β) πρόγονος των Ελλήνων.

Προς αποφυγή οιασδήποτε "συνωμοσιολογικής" παρερμηνείας για σκοτεινά ξένα κέντρα που θέλουν να θίξουν τον Ελληνισμό θα χρησιμοποιήσω το πλέον πρόσφατο και συγκροτημένο επιστημονικό άρθρο για το συγκεκριμένο θέμα από την Δρ. Κατερίνα Χαρβάτη που (α) είναι Ελληνίδα και (β) μια από τις πιο καταξιωμένες σύγχρονους παλαιοανθρωπολόγους της εποχής μας σε διεθνές επίπεδο.

Το άρθρο της Δρ. Χαρβάτη μπορείτε να το διαβάσετε εξ' ολοκλήρου στο Google Books. [Katerina Harvati, Petralona: Link Between Africa and Europe? Chapter 2 in New directions in the Skeletal Biology of Greece (eds. L.A. Schepartz, S. C. Fox, C. Bourbou) 2009]

Πρώτον: Ηλικία του H. petralonensis

Από το άρθρο (σελ. 31):

Μέχρι την ανακάλυψη του Σίμα ντε λος Χουέσος, το πλέον ανατομικά πλήρες και περισσότερο αναλλοίωτο Ευρωπαϊκό δείγμα πιθανής Μέσης Πλειστόκαινης ηλικίας ήταν το δείγμα από τα Πετράλωνα από τη Χαλκιδική στην Βόρεια Ελλάδα. Ως τέτοιο έχει παίξει σημαντικό ρόλο στις συζητήσεις για την ανθρώπινη εξέλιξη κατ' αυτήν την εποχή. Έχοντας ανακαλυφθεί το 1960 από μια ομάδα ντόπιων χωρικών, το δείγμα έχει περιβληθεί από αμφισβήτηση σχετικά με την ταξινόμηση και ιδιαίτερα την ηλικία του. Υλικό πανίδας που ανακτήθηκε από το σπήλαιο των Πετραλώνων απέδωσε αντιφατικές και με μεγάλο εύρος ηλικίες, με εκτίμηση 700 χιλιάδων ετών που προτάθηκε από τους Κουρτεν και Πουλιανό. Όμως ο συσχετισμός αυτών των υπολοίπων πανίδας με το ανθρώπινο κρανίο, το οποίο είναι το ίδιο επιφανειακό εύρημα, είναι αμφισβητίσιμος. Επομένως δεν είναι σαφές πως η χρονολόγηση αυτής της πανίδας ρίχνει καθόλου φως στην πραγματική ηλικία του δείγματος. Η χρησιμοποίηση απόλυτης χρονολόγησης αποδείχτηκε κάπως πιο επιτυχής, με μια πρόσφατη αναθεώρηση ημερομηνιών με βάση Electron Spin Resonance και Uranium series σε ιζήματα σχετιζόμενα με το δείγμα απέδωσαν ηλικια μεταξύ 150 και 250 χιλιάδων ετών, διάστημα μάλλον νεώτερο απ' ότι η πολύ πρωτόγονη του μορφολογία θα υποδείκνυε.

Δεύτερον: σχέσεις του H. petralonensis με παλαιοανθρωπολογικούς και σύγχρονους ανθρώπους

Η σχέση του κρανίου των Πετραλώνων με Ευρωπαίους Νεάντερταλ και Πλειστόκαινης εποχής κρανία (Σίμα 5 από τη ν Ευρώπη και Κάμπουε από την Αφρική), καθώς και με σύγχρονους ανθρώπους από ολόκληρο τον κόσμο φαίνεται στο σχήμα στα αριστερά. Το κρανίο των Πετραλώνων είναι ενδιάμεσο ανάμεσα στους Νεάντερταλ και στους Πλειστόκαινους Homo και δεν έχει καμιά σχέση φυσικά με τους σύγχρονους ανθρώπους.

Ο πίνακας των βιολογικών αποστάσεων (σελ. 41) καταδεικνύει επίσης πως το κρανίο των Πετραλώνων είναι πλησίεστερο στον Σίμα 5 (25.6) και Κάμπουε (36.4), μετά στους Νεάντερταλ (102.1) και μακρύτερα από τους σύγχρονους ανθρώπους. Μάλιστα, από τους τελευταίους είναι κάπως πλησιέστερο προς τους Κινέζους (149.2) παρά στους Καυκασοειδείς από τη Μέση Ανατολή (157.7) με τους οποίους έχει μάλιστα την μεγαλύτερη απόσταση.

Τρίτον: H. petraloniensis πρόγονος των Νεάντερταλ, όχι των σύγχρονων ανθρώπων

Σχετικά με το τί ήταν τελικά ο άνθρωπος των Πετραλώνων (σελ. 43-44):

Το κύριο εύρημα αυτής της ανάλυσης είναι η στενή μορφολογική ομοιότητα ανάμεσα στους δύο Ευρωπαίους (Πετράλωνα και Σίμα 5) και τον ένα Αφρικανό (Κάμπουε) ανθρώπους που εξετάστηκαν στο παρόν άρθρο. Η ομοιότητα ήταν προφανής και στην νευροκρανιακή ανατομία και στην μορφολογία του προσώπου παρά την παρουσία ορισμένων ομοιοτήτων προς τους Νεάντερταλ στην περιοχή του προσώπου για το δείγμα των Πετραλώνων και ιδιαίτερα για το Σίμα 5. Κανένα από τα δύο Ευρωπαϊκά δείγματα δεν ήταν πλησιέστερο προς τους Νεάντερταλ απ' όσο ήταν ο Κάμπουε, όπως θα περίμενε κανείς από την υπόθεση της επικάθησης. Αντίθετα τα τρία δείγματα εμφανίζονται σχεδόν σαν μια μονάδα και στις δύο αναλύσεις. Αυτό το προκαταρκτικό εύρημα υποστηρίζει την άποψη πως το Αφρικανικό και Ευρωπαϊκό απολιθωματικό υλικό αποτελεί μια μοναδική ταξονομική κατηγορία, προγονική τόσο στους Νεάντερταλ όσο και στους σύγχρονους ανθρώπους. Δεν υποστηρίζει την τοποθέτηση των Ευρωπαϊκών δειγμάτων στον H. neanderthalensis.

Η ανθρώπινη εξέλιξη στην Ευρώπη συχνά φέρεται να έχει διαμορφωθεί από μια σειρά εναλλασσόμενων επεισοδίων απομόνωσης και επαφής με τη Μέση Ανατολή και την Αφρική. Οι στενές μορφολογικές ομοιότητες ανάμεσα στα Ευρωπαϊκά και Αφρικανικά ανθρώπινα απολιθώματα από το Μέσο Πλειστόκαινο υποδεικνύει τέτοια επαφή ανάμεσα στους Αφρικανικούς και Ευρωπαϊκούς πληθυσμούς. Αυτοί οι πληθυσμοί αργότερα απέκλιναν στα εξελικτικά τους μονοπάτια, ο Ευρωπαϊκός οδηγώντας στους Νεάντερταλ και ο Αφρικανικός στους σύγχρονους ανθρώπους.